foto, film en geschiedenis van Nuth vroeger

vrijdag 5 november 2010

22. HITLER VILT BINNE: 1940.

Vuur òs kinger woar dn ieesjte waereldoarlog get oet langvervloage tieje.
En toch woar e nog mèr zoeen joar of tieen gelijje.
Me hoert ter wieeneg van, huuegstes dat dae en dae zich in diej joare veul geld biejei gesjmoekeld haw. 0f dat kuj de grens uuver gedrieeve woerte.
Meh vuur de res hoerste doa bow nieks uuver. Et hoosj wirke vuur de kòs, de kinger groeet trekke, geld verdeene. En trowwes Nuth loog neet aan de grens.
In de joare darteg woar dat toch al gans angesj. Herr Hitler hoerte vr uuver de radio zien gal oetsjpiee uuver de kommeniste, plutekraate, uuver de Juude, en uuver et groeete onrech van Versaille. En, neet te vergaete, uuver zien Heim ins Reich.
wirklooze in de crisistied
hiej bie t oetdeepe van sjuureik
In dae crisistied hoesj te al veul zegke, dat vr hiej oach bès e klein Hitlerke kòste gebroeke, in plaats van dae Collein, dae allein mèr lèdde op de gölle, neet op de honderddoezende wirklooze. Haw Hitler in Duutsjland neet werk gebrach, luuj werk bezörgd om nog te zjwiege van de orde en rös diej doa noe woar. 
de Zeppelin, die lang segaar
En hiej gong et ummer miee berg aaf, vuur zjwoar sjoefte ummer minder geld int hentje went de waek om woar. En ging et doa neet berg òp, de Duutsje films, en de Duutsje autokereurs diej uuveral wonne en de Zeppelin, diej lang segaar?  
Dat de luuj doa neet miee mochte keeze, woar dat dan zoee erg? Wat woar noe et versjil tössje unne Führer en zien pertie, diej get kòste en veul pertiee en luuj diej wawwelde, sjroeep sjmierde tot ze op hunne sjtool zootte en nieemes miee veer joar langk get vrooge. Gaef dan mèr luuj, diej get presteerde.
En dat Hitler Rusland aan wiees es et groeet gevoar, woar dat soms sjlech?
Zoee woert tot hawverwaegs de darteger joare hiej veul gedach en gekald.
Denoa begòste minder sjoeene dinger bekind te waere, uuver koncentratiekampe, uuver onmiensjelek optrae taenge eige Duutsjers en vuural, taenge de Juude, riek en erm. En woar hae neet oet op oarlog? En diej Mussertpertie hiej, wat wolle diej, et woare mèr hampelemenkes.
Nei, me begòs angesj te dingke, teminste de meiste diej ieesj zoee kalde.
‘t Woar neet zoee vraem, dat veul luuj gelofte in gezag en loestere. Woare ze neet zoee opgetrokke, oach doer de kirk, mit heur hoeegste gezag in Roeeme en de bussjepe en de pesjtoer? En zag et veerde gebod neet dat vr mooste loestere (huuegstes un voes in de tesj maake) en mooste paatesj en zustesj neet ‘de gelofte van eeuwige  gehoorzaamheid' aaflegke?

Wiej ze inveele op 10 mei 1940....'
Dr woare al sjteevege geruchte gewaes uuver un viefde kolonne: de naam vuur veroajesj diej de Pruusse wolle helpe, went diej inveele en tevuure al sjpioneerde.
De brugke in Mestreech en uuver et kenaal woerte dan oach ekstra good bewaakt, vuural soaves en sjnachs. Et woare hiej toch mèr ingkele kilemietesj tot de grens, uuverdrieeve gezag: Limburg woar eigelek nieks es grens en de Pruusse zowwe perbeere diej brugke onbesjaadegd in heng te kriege. Achteraaf gezieen onbegriepelek dat ze dat neet vaerdeg gekrieege höbbe.

jonge oet Nuth en Voasje langs et kanaal
Vr looge -ich bedoel ingkele jonge oet Nuth en Voasje- in Mestreech op de Tapijnkezern, angere looge langs et kanaal en nog angere looge irges wieer weg.
De (vuur)mobelezaasje woar al gewae
Nuth Raodhoeessjtroat
De vuurmobelezaasje en de mobelezaasje woare al gewae. Buur numde det 'owdjes’ , want vier woare vuur òzze nommer in 
deens
en mooste noa òs elf moand langer blieve.

Wanniee woar et toch dat vr neet de sjtad in mochte, mèr noa de Groeete Looiersgrach gebrach woerte om sjerpe menuusje te hoale? Ich mein hawf november '39. Et sjpande, verwach woert dat de Pruusse nog vuur de wintjer (et woar al verdöld kowd) aanveel. Gelökkeg ging et neet doeer.
Ich dingk neet dat de Pruuse gezieen howwe dat òs kompie biej Roestere de kenaalbrugk woar komme verdeedege en dat ze gesjrokke woare vuur diej paar gewaere. Ich weit zelfs neet of de brugke uuver et kenaal, doew al mit trottiel vuurzieen woare. Dae wintjer woert de verdeedeging doa en op angere plaatse georganezeerd. Vr zagkde langsaam weer richting Mestreech,
Onderwaeg langs et kenaal versjterkinge aalegkend.
De versjterkinge biej Mestreech
En zoee koome vr weer in de Tapijnkezern en noe woare de versjterkinge biej Mestreech aan de buurt. Boete Mestreech loapgraave en taengenuuver Wieck, naeve de sjpoarbrugk un kazemat en in de taluud naeve de waeg langs de Maas nog ein versjterking van howt en get zandzèk, vuur ozze mitraijeur.
En dan nòg get aparts: òs 'hinnehok', oach geneump et 'doefes', dat doa sjtong (zelf gemak) woe et voedingskenaal (de Zuid-Willemsvaart) en de Maas biejei komme boave op de dijk, bow es sjeetsjief vuur enne aanvaller. Neet in de dijk, zag kaptein Vemer os, want dat moch neet van riekswaatersjtoat'
Vr neumde diej weij in et waater et 'duuvelseiland' en zagte ongerei: 'Wae doa van òs in mot, kump neet laevend droet'. Vemer zoog et optemistesjer: et woar beraekend op gewaer- en mitraijeurvuur'
‘Es of diej nieks angesj mitbringe' bromde enne achter mich wiej vr mit Vemer mochte sjpraeke'
De deens woert ummer zjwoarder: 24 oere òp (de brugke) 24 oer normaal deens kloppe. Vr veele bow om van de sjloap en ummer miee diej zich krangk meldde.
Gek, twiee of driej daag vuur ze binne veele mochte de geniste  ‘juus de luuj diej de brugke mooste loate sjpringe' op verlof noa Holland.
Vr sjnabde dr nieks van.Vr voelte datter get bröjde, datter get ging gebuuere en noe mochte diej weg van de brugke.
Meh, binne de kortste kieere woare ze weer truuk. Ich höb doa noeets miee get van gehuuerd, meh dr zoot zieeker get mis. Valsje berichte?
Noe mot ich mien herinneringe weer effe sjtopzette en vertelle wiej en wat de bedoeling van de sjtrateege hiej gewaes woar. Ich ,baeter vier, hoerte doa nieks van, nieks woert oetgelach- koom dat pas veul laater te weite, doer dat enne majoor Brongers, dat  laater in et book: 'Een dag oorlog in Zuid-Limburg 1940', hieel persies oet de deuk haet gedoan (in'73).
Hae sjreef: ,De bedoeling was …. een vijandelijke opmars te bemoeilijken, om het weerstand biedende echelon achter het Juliana kanaal en in Maastricht een korte voorbereidingstijd te verschaffen.
Hae how et noe uuver de lijn Gelaen-Epen, woe Nuth oach biej huurde. De grenswachten hadden slechts een alarmerende functie.
'Het was beslist geen 'verdedigingslinie’ maar slechts een 'ijle lijn van versperringen, waarbij achter elke hindernis ongeveer een infanteriegroep van een man of elf lag, De meest beschikten over een kleine betonkazemat.
Veer divisies en un pantserdivisie taenge twiej get versjterkde compagniee
'n ijle lijn van versperringen'
Ich dingk dat, om et good te begrieepe, ich et kaertje baeter loat sjpraeke. Veer divisies en un pantserdivisie taenge twiee get versjterkde compagniee van òs……
Kan me zich vuursjtelle, dat ze neet es 'lieeuwe vochte' ein of anger brugkske neet opblooze, un kaazemat loote vuur wat ze woar: midde gruupke moeeder zieel allein, op e paar killemieeter un anger gruupke'

Dat dach ich wiej ich wieer loos:
'Het volledig falen van de weerstand had tot gevolg, dat de drie van Klimmen tot en met Nuth 'in stelling' liggende secties spoedig waren omsingeld, opgerold, of door een actie in de weerloze rugzijde werden uitgeschakeld. voor meer achtergrond zie ook: Maaslinie mei 1940
Wiej et allemoal persies bedoeld woar, höb ich pas geweite wiej ich et book loos van dae majoor. Joamer dat zoee get neet in de gezet haw gesjtange noadat ze binne gevalle woare of in ieeder geval noa dn oarlog, want dr is mich get gesjamp op 'diej helde' diej Nuth neet verdeedigd hawwe. Wat wolle ze?
I Mestreech, woare vr oach gein helde. En wiej woar òs opleiding? Vr hawwe waal ins mit sjerp gesjoate, meh dat woar op de sjeetbaan woe vr sjoeete op sjtökker papier. Van de oetwirking van enne koegel wiste vr gaar nieks.
Doarom kòs enne verbaazde Freiherr von Jungenfeld in 1941 sjrieeve: 'De Nederlanders moeten wel aan het sprookje hebben geloofd, dat onze tanks geen waarde hadden, want op elke versperring trachtten ze -uitsluitend met mitrailleurs- op onze tanks te schieten. ...
Vier hawwe allein op kertonne of pepiere plaetjes mit ringskes moage sjeete'.
Wiej op de kirmes. . . . . en hawwe ze òs inzich gegaeve, wiste ver get uuver truuk trekke noa Belsj? Nieks devan, òs land woar neutraal. Vroage, vroage, nieks es vroage. Et insege wat vr wiste war dat vr de Pruusse mooste taengen howte en dat de genie de brugke in de loch mooste loate goan.
Et woar un prachtege nach, doa aan et waater, vlak naeve de sjpoarbrugk.
Hoosj diej buurt van arbeiderswoeeninge neet 'de Krejjebuurt'? In ein van de huuskes zoote vr achter get zandzèk, mit òs gewaer en get petroeene en e paar handgranaate (woe vr noeets mit gegoesjt howwe). Rechs van òs, ozze lichte mitraijeur in et taluud.
ein van twiee de sjteine brugke gesjpronge
Woar et taenge drie oere dat vr enne trein doer de loch hoerte goan en dat get laater Hilversum zag, dat vr good noa hun sjtum mooste loestere, omdat ze binne woare gevalle? Noe wiste vr et: ze woare op waeg en et zow neet lang doere of ze woare oach aan de Maas. Achteraaf verwondert et mich, dat et nog tot ongevieer zös oer doerde vuur de twiee sjteine brugke en de sjpoarbrugk get laater sjpronge. 0ngertössje haw vr de sjtoekaa's al zieen neerduike op Fort Ebe-Eymal vlak achter os op et Belsj. Versjrikkelek dat bröllend geluud, angsaanjagend, wat oach de bedoeling woar. En ongertössje kroeep de angs òs noa de kael. Sjirke Hoedemaekesj oet Born, ozze ordenans koom ins kieke wiej et òs ging en op de vroag welk berich 'r brach, zag 'r lachend wiej ummer: 'sjeete jonge, tot de letste koeegel en de letste dröppel blood'.
Aan alle kante vuur òs hoerte vr sjeete en doe obins woare ze doa. Vr zooge wiej eine van òs zoee hèl 'r kòs de brugk uuver rende en wiej de Pruusse drek drop op de brugk koome.
En doew ging de sjpoarbrugk de loch in...Allein et letste sjtök an ozze kant
En doew ging ze de loch in. Sjuus op tied. Allein et letste sjtök aan ozze kant. Vr woare gewaarsjuwd de vinstere oape te zette en de vingere in de oere te sjtoppe. Enne enorme knal en de lochdrök worp òs taenge de moeër.
Vr hawwe geperbeerd de luuj uuver te hoale noa de binnesjtad te goanr zoeelang et nog kòs. Meh nieks, dingk gr dat ze gonge? Pas wiej de Pruusse achter de kademoer aan dn uuverkant koome, hoosj et renne mit de kinger.
En nog get. Tot òs sjtom verbaazing kömp mich doa doeed gemoeedereerd enne fietser op de waeg langs de Maas aagepeddeld. Terwiel al gesjoate woert uuver en weer. Wat 'r moos, sjrieewde vr. Hae moos noa et werk aan de uuverkant. Kom gow binne, woert geroope. Hae sjtap aaf en paaf…… doa
ligk 'r, getroffe doer enne duutsje koeegel. In et gengske loog 'r te blowwe: sjuut in de sjowwer. 0m buurte perbeerde vr dn erme kloeet get te helpe.
Ich weit neet, of gr wèt wat doeedsangs is, vier in ieeder geval waal.
Went ze mèr neet mit beutjes perbeerde uuver te komme en et man taenge man zow goan. ...
Duutsje PAK's
Dat gebuurde gelökkeg neet. Vr zooge hun PAK' s in de richting van os sjtelling boave de dijk sjeete. Sjpektaakel van gewaer- en mitrajeursalvo's.
Zjwoare mitrajeur, uuver de Maas flitsende vleegmesjiene, wae zow doa geine angs van kriege.
Rechs van òs hoerte vr ozze lichte mitraijeur neet. Hawwe diej al et laeve geloate doa in de taluud, mit achter zich de waeg en de febrieksmoer. 0f heele ze zich sjtil om de PAK's neet op zich te richte ? Vr hoapde et letste en doarom woert geperbeerd ze droet te hoale: tiraijeerend in de göt, achter de febriek binne om de poart rech taengenuuver de sjtelling te gebroeke. Vr
hoerte nieks. Truuk. Wiej et aafgeloape woar, troffe vr ze: taenge de PAK's woar nieks te beginne, hawwe ze op tied bedach. ….0p gewaer- en mitrajeurvuur beraekend….

Wat zich rondom en in et 'hinnehok' haw aafgesjpieeld haw vr neet kinne zieen. Dat hoerte vr pas wiej vr kriegsgevangene woare: driej van òs woare doeed en twiee of driej gewond van zos man.....
In et book dad 'ch al neumde is ozze serzjant Thissen aant woerd. Hae woar debiej gewaes. Hae zag (ich sjrief et mèr int plat): Soldoat Nijssen sjriewt om hölp: enne sjuuet doer zien bein. Oet de richtlng van de dijk en de Zingkwitfebniek woerte vr besjoate. Enne sjuuet in mien eige bein.
Ich gaef et kommando uuver aan korperoal Jacobs. De Pruusse sjoeete mit sjnelvuurkenon. Soldoat Meisenberg wuurt in e bein getroffe, mer de zjwoare- en lichte mitraijeurs bleeve vuure. 
't graaf va Piet Koten in Voasje
Koten kreeg vuur van achter, hae kreeg enne doeedeleke sjuuet…… Ich hoert wiej de sjtelìling inei gesjoate woert. 
Enne ging kieke: Korperoal Jacobs en sjötter Peters woare doer et sjnelvuurkenon gedoeed. Koten (ozze Piet oet Hommert) loog vuur de sjtelling, doeed.


Taengen un oer of.... wieveul wejt ich neet miee, koom enne duutsje motor mit ziejsjpan en wittevlag de waeg aaf aan ozze kant van de Maas. Wiej en woe ze druuver gekomme woare, woar os e roadsel. Vr mooste doeer de Bosjsjtroat noa de Mert òs woapes inlieevere. Vr woert drek gevange genomme.
Doa hoerte vr oach nog dat ozze luit Jeukens enne erm war aafgesjoate.....

0m noeets miee te vergaete.

2 opmerkingen:

  1. Ich hob et van huure zegke (geboare i fibberwari 1945) meh bie de bevrijding sjprook jiekerein ingelsj. Zelfs Clim vah Fransse: De sooldjers zint noa gurmenie gemoevd. Ze waore bang vuur de pleens. Enne miensj oet Toll woar zoe blie datter zag: When you come back I kill de boykip.

    Bie os in de sjmids waore amerikaanse seldoate ingekwarteerd. Mien mam woar in pesitie vah mich en kreeg dekker get oet de kueke van de Amerikane. Es teengeprestasje sjpieelde zie op de piano amerikaanse volksleedjes.

    BeantwoordenVerwijderen
  2. Mijn overgrootvader Nico Frissen (1916-1985) zat ook op de Tapijnkazerne. Hij kwam uit Maastricht, maar woonde toen mogelijk al in de Mijnstreek (Brunssum/Hoensbroek). Op 10 mei 1940 heeft hij ook gevochten, waarschijnlijk in de omgeving van Maastricht, maar niemand in de familie kan daar nog iets over vertellen. Op zijn kraag droeg hij bronzen Romeinse helmpjes als emblemen, genietroepen/pontonniers dus. In de jaren '50-'60 woonde hij in Mariarade in Hoensbroek en ging hij met frisdrank langs de deuren. Een kleine kans, maar heeft iemand herinneringen aan/informatie over hem? Alle aanknopingspunten zijn welkom. Ik ben erg benieuwd of iemand nog iets weet.

    BeantwoordenVerwijderen