foto, film en geschiedenis van Nuth vroeger

donderdag 18 november 2010

10. EN WIEJ 'R DARTEG WOAR, SJIGKDE Z’M NOA NUTH.

De sjpoarwirkers van rond 1900
Sjigkde z'm ? Joa, hae haw in 1913 nieks te wille: woe 'r nuuedeg woar woert 'r ingezat, uuvergeplaatst hoosj dat.
Vr höbbe noe nao dn oarlog zoeen hawf ieuw drop zitte en veul is in diej joare verangerd. Zoee bevuurbeld de dimmecratizering: vr moage allewiel maene dat vr get te vertèlle höbbe, moage  protesteere, veule os saame mit angere sjterk, meh Herman haw doew nieks te wille, wenter nog oeets e sjtepke wieer wol komme:
dus koam hae noa Nuth.
De gezet in 1895
Et klingk erger es et doew woar: luuj woare gewènd te goan woe werk te vinge woar en de, och nei èt sjtaats Sjpoar (pas later de N.S.) haw zien gow raee vuur diej uuverplaatsing: de lien Zitterd-Haelder woar effe vuur 1900 aangelag en de ieesjte koele mooste hun koale richting Holland kinne sjikke.
Doavuur woert et emplacement biej Nuth aangelach en Herman moos doa aan 't werk (in de barakke zagte v'r). 0p dat emplacement mooste de treins mit koale geranzjeerd waere.
de Sjpoarkollenie 
Tot boave in Nuth kòs me diej waages de huuegde van Haelder aaf huure daavere, die dan, obbe sein doer remmesj op ieedere waage, de remblokke aagedrieed kreege. Dat iezer op iezer magkde e sjierpend geluud, dat van wiejt te huure woar.
De Nuinhof
Vuur diej remmesj-i-vaste-deens, diej oet anger sjtrieeke koome mit hun gezinne, woert de Sjpoarkollenie geboewd 'langs de  Nuunefsjtroat (woe doew de Nuinhof loog) en op tied van nieks koome ze: de kleijermaeker, de kwaffeur, de bèkker, de sjlechter.

Meh, ich zow et uuver Herman höbbe.
Van zien sjoeeltied weid ich allein datter in Zjwalme biej Remung in de hoeegste klasse les haw gekrieege van et hoof en dat dae enne francofiel woar: vuur allemoal woar frans verplich en op de sjpieelplaats mochte ze gein plat sjpraeke, allein frans. Went laater in Nuth enne reizeger allein frans sjprook, woert Herman geroope.
Zien aanteikenbeukske wis te vertèlle noa ziene doeed:
25 juni 1906 in Dienst gegaan (op herhoaling?)
26 juli 1906 terug uit dienst
31 juli 1906 terug in Venlo. Vanaf dien datum begint dienst bij SS te
tellen
1907 overgeplaatst naar Budel als hulparbeider
30 november 1913 overgeplaatst naar Nuth.

De N.S. goof neet lang geleije et jubileumbook oet: '150 Jaar Spoorwegen'. Doain sjteit enne aansjtellingsbreef van un 'spoorwegwachteres' aafgedruk, oet et joar dat Herman geboare woar: 1883. Loat dae etzelfde zin es dae van Herman oet 1906, etzelfde model: P.no.22. Et versjil: diej wachteres verdeende
f.0,25 en Herman f.1,--. Per daag.
Enne hoeegere rang beteikende salarisverhuueging. 
De gezet van 1897
Es tillegrafis woar dat in 1912 al f.1,60 en wiej 'r trowde in 19l8 woare dat al f. 2,40,  ‘twee gulden veertig cents' per dag.
Meh, Herman woar dan oach al 35 joar.. . . .
Herman kreeg van Slivvenhier en Merie neuge kinger, twiee moal zoeeveul jonge es maedjes.
Taenge de jonge zow 'r laater zegke: 'Gr kint alles waere, meh leefs neet sjpoarman. Diej sjikke dich, ofste wils of neet, van hot noa haar'.
0f 'r oach aan de wisseldeenste en raegelmoatege zondesdeenste gedach haw? Aan al diej joare dat Merie bow allein devuur sjtong? Laater biej zien fiertigjoareg deensjubeleum (ich kom dr nog op truuk) zow de chef i Nuth aanhoale dat Herman eine kieer zieeve menuute te laat woar gekomme: doa moos h'm waal get ernstegs zin gebuurd. En toch: 'Neet biej de N.S', jonge.
Mit de wingkel van Merie bemeujde hae zich neet: ziej werk en dat wingkelke van Merie mooste gesjeie blieve. Princiep of vuursjrif? Dae wingkel (en de femiele Criens) haet zien ambiesjes vuurgood de nek omgedrieed 0ftr diej gat haet? Zieeker is dat hae in geneump beukske wieer sjreef:
l9 0ctober 1919 Naar Kerkrade overgeplaatst als stationsambtenaar op proef
1 November 1920 teruggeplaatst naar Nuth als boven
13 Juni 1921 benoemd tot stationsambtenaar'.
Wat mich verwondert is, dat hae neet sjreef dat 'r oach nog in Houthem-St. Gerlach gewirk haet: de salarismutaasies (netjes bewaard) bewieze dat.
Wat ow beukskes òs allemoal weite te vertèlle.
Et zaet oach dat hae periodiek enne uuverjas, raengejas, brook, jas en blaw patsj kreeg. 0p 26 juni 1922 woert diej blaw patsj vervangen doer ‘een roode pet'. Zelfs ‘de vrijbiljetten' stonge sekuur genoteerd.
Ich zag, dat ich truuk zow komme op dat 40-joareg jubileum.
Herman woar es widman mit zien owdste dochter goan saame woeene. Diej vertèlde zieekeren daag aan heure broor dat pap zoee sjtil woar, nieks zag… of 'r krank woar.
Dae zow toch ins perbeere get te weite te komme. Et doerde
al bow enne moand.
En dem lögkde et Herman aant kalle te kriege:
De chef haw heum gezagt dat et sjpoar neet wol höbbe dat hae et 40-joareg jubeleum vierde en dat hae gein jubeleumsenvelop mit enne moand ekstra salaris zow kriege. Et ging neet om et geld, meh om de sjan...... Woerom wis tr neet.
En de chef oach neet, ofsjoeen dae dr noa gevroag haw. Utrech haw zoee besjlis, basta.
De zoeen, giefteg, noa Mestreech, noa de distriksman. Dae wis oach nieks.
Doew, dezelfde daag nog, noa Utrech. Eindelek, noa veul vroage en loape doer geng, vong 'r ieemes dae get devan aaf moos weite. Et gesjprek leep nogal hoeeg op: went gein raee woert gegaeve, wol 'r de hoeegste baas sjpraeke.
Went ter et dan tóch woi weite, dan kòs 'r et huure: ziene pap haw neet gesjtaak wiej et biej Arnhem loos ging. “Wat meneer nu te zeggen had?”
Obins, sjoeet dae in enne sjampere lach. De hieere mènde dat 'r gek woar gewoerde.
De duutsje sjprengkolonnes hawwe de rails loate sjpringe
(de brug bie d'n ten Esche)
En doew koom et droet: Gesjtaak, gesjtaak? 0f ze dan neet wiste dat hae van de N.S. enne moand salaris vuuroet haw gekrieege en dat doew de duutsje sjprengkolonnes de rails hawwe loate sjpringe, dat de sjtökker rails achter de sjpoarkollenie terech woare gekomme. Dat ze de apperetuur mit zjwoare haamesj inei hawwe gehowwe. Dat mit anger wuurd gein sjpoar miee besjtong in Nuth. Alles kepot. En dat dat oach langs de lijn Zitterd-Haelder, op de anger plaatse woar gebuuerd, mènde hae.
Zieenewechteg gelops, op de kaart aan de moer dat lijntje opzeuke. 0f hae zich neet vergizde, of ziene pap neet in Remung woar gewae, wiej de sjtaaking woar?
0f ze nog miee oetvluchte hawwe?  0f 'r de Dirrecteur moch sjpraeke, ieeder ging 'r neet noa heim.
Ongerling uuverlegk tössje de Hieere. Nog ins de kaart bekieke. Ze mooste et nog effe noa goan, of 'r effe wol wachte.
Dat effe doerde en doerde en doew: de dirrecteur woar neet te bereike, meh hae kòs gerös noa Nuth goan. Et koom in orde. Vuur e heim woar, woar et geraegeld.
En zoee woar et: in Nuth wachde de chef heum al op: de pap woar al op de huuegde gesjteld: et fiees zow doergoan.
En et ging doeer en doa biej verklabde de chef et geheim van diej zieeve menuute.

Meh, gein ekskuuses van de N.S. En ich mein dat e sjpeldje doew nog boete de offesjeel raegels veel. Noa fierteg trowwe deensjoare....
Vergisse is miensjelek, zul vr mèr zegke. En hiej in Nuth hawwe vr geine hongerwintjer mitgemak, hawwe gein 'böls en knöls' (bollen en knollen) hoove te aete, wiej enne van Nuth taenge de Amerekaane zag.

Diej zieeve menuute teikende Herman gans: rösteg, al tied op tied, enne miensj mit prinsiepes vuur zichzelf zongere angere te dwinge, zach van karakter en vrundjelek. Enne miensj van wieeneg wuurd dae good en gaer loesterde en laevend vuur zien kinger. Enne miensj dae vol geloaf vertroewde op Slivvenhieer, en dae et et geloaf vuurlaefde. Vuur zien kinger woar ziene raegel: sondes twiee
moal noa kirk, noa de Messe en dan nog et lof sjmiddes. Wiej de voetbal in Nuth beteikenis kreeg, koste ze keeze: òf twiee Messe òf ein Mes en et Lof.

Wiej ze pubers woerte, zàg 'r ins in de moand: 'Zondeg is ieesjte zondeg van de moand. Dingk ins dra of de kaetel neet mot gesjoerd waere'. Kontreleere doog 'r os neet: hae haw et gezag en dan haw 'r gedoan watter moos doeen' en hae doog et ze vuur. En dat de roeezekrans un groeete rol sipielde sjprook vanzelf.
Wiej 'r gepensjoneerd woar haw 'r gelaegenheid noa et Maria Legioen te goan en noa de st.vincentius. Ze hawwe'm doa gaer omdat 'r in gezinne, diej ze mooste bezeuke, ummer e juus wuurdje vong'

Hae genoeet van de momente dat de kinger allemoal heim woare en 'r mit ze kòs kaarte. Unne echte aartsvader'
Wiej 'r in de sieveteg woar moos 'r geopereerd waere: prostaat. En wiej ziene owdste heum bezòch moos 'r dem get zegke en vroage: hae haw de Hellege Hostie neet kinne aafsjlikke en haw e sjtök broeed gepak en doew ging et.
0f dat neet verkjeerd woar gewaes?
De verkloaring zag'r laater heim: soaterdessoaves mooste ze in Zjwalme obben riej goan sjtoan, de mond oape howte en dan keek vader of mooder hun in de mond noa of gein reste aete doa zoote. De kategismus zag joa: 'nuchter zijn vanaf twaalf uur'.

En toch gaar geine kwieezel, meh van natuur enne miensj mit humor, van dae fijne, raake en zachte humor. Van möpkes kosse geniete. Hae vertèlde bevuurbeeld:

In Amsterdam of un anger Middelieuwse sjtad in os land loog enne zaakeman uuverhoap mit de sjieepene, zegk burgemeistesj van de sjtad. 0bbene mörge sjtonge enne hoap luuj te sjaaterlachee vuur ziene wingkel, In daen tied hong vuur ieedere wingkel un oethangbord wiej me soms waal zuut in ow staee, wiej op taekeninge van Anton Pieck. De luuj lachde neet vuur nieks: aa zien bord haw 'r piepe gehange, de meiste mit lang sjtieele en e paar mit korte.
En op 't bord haw 'r gesjrieeve:

GROOTE STEELEN EN KLEINE STEELEN en dronger
(Groote steelen het meest)

Et sjadsbestuur leet et neet op zich zitte en reep 'm. Wat dat te beteikene haw?  Dat moos weg, de piepe koste blieve hange. Sangerendaag koste de luuj nog heller lache. Noe sjtong op et bord:

OP LAST VAN DE HEEREN VAN HET STADHUIS
Groote steelen per abuis.

In 1966 sjtorf Herman, 82 jaor owd.
Neuge kinger haw 'r groeet gebrach. Wiej zien Merie in l938 (42 joar jongk) sjtorf zag 'r taenge ziene owdste van 19. 'Mama mot sjterve. Ze kint òs warsjienlek van biej Slivvenhier baeter helpe' . En went laater groeete mujlekhede waore, zag hae: 'Ich zal ins mit mama kalle'.

Geen opmerkingen:

Een reactie posten