foto, film en geschiedenis van Nuth vroeger

dinsdag 16 november 2010

11. ET BRIKKEVELD EN NOG GET....


et brikkeveld, e nieemesland tösje Gieraeds en et Minorveld
Dat veld vingk gr neet in et fotobeukske va Nuth. Et zow oach neet höbbe gekind, want in 1938 koom doa et tracee van de nuuje waeg Gelaen-Haelder en doew woar et brikkeveld weg.  Ich mot dus mèr vertelle van de film in miene kop opgenomme wiej ich zoeene jong van e joar of nuuege, tieen woar. Sjoeeljong dus.

Van wae dat veld woar? Nieemes dae òs get devan zag went vier doa altied sjpieelde, vleegesj opleete. Et loog doa geweun, zonger aafrastering, tössje Gieraeds en et Minorveld, e nieemesland, zul vr mèr zegke.

Neet wiejt van de waeg aaf sjtong de brikkeoave van enne Rittersbeek, mein ich mich te herinnere. Es jong interesseerde dae brikkeoave òs neet. Hae sjtong doa geweun en woert noa innege tied aafgebroake. Van binne sjeen get te brenne, want doa koom soms damp oet.


En achter op et brikkeveld, bow aan de gaarde van de wingkels langs de Nuunefsjtroat, woert de laem aafgegraave. Mit sjoebkarre woert de laem noa iezere toafels gevaare, mit water vermengd en in vorme gedoan, omgekiept en op rekke gelag om te druuege. 






eh filmke uuver de sjteinfabriek va Brand aan de Nuunefsjtroat

Tot ze tot bakoave woerte geboewd, mit geng drin vuur de trek en koalesjtöb in loage dr tössje. Dae koalesjtöb woert aangesjtoake en zoee leete ze dae kubus enne tied lang brenne.



De sjteinfabriek va Hommert
Zoee ongevjeer haet et gegange. Dat opboewe höbbe vr noeets gezieen biej mien weite. Unne bekende van mich wis get miee devan, want ziej vader haw vreuger oach brikkeoaves, meh persies wis hae oach neet wiej et ging.

Ich wil mèr zegke, dat et sjteinbakke in dees sjtrieeke bekend woar. 


De Brikkebekkesj va Hommert
Gei wonder, want rond 1900 woare dörpe langs de grens toch elk ¡oar vuur de helf onbewoend, omdat ganse gezinne de grens uuvertrokke noa de brikke en un hawf joar laater truuk koome.
Went me noe uuver de las, diej vraeme òs bezörge, klaagt of kalt, moos me bedingke wat doew hiej in de gezet te laeze sjtong:

'Er is maar één uitkomst: in het buitenland een minder karig stuk brood gaan verdienen. Daar blijven ze maanden aan een stuk in soms onmenselijke omstandìgheden, zwoegen in de steenbakkerijen en in het najaar in de bietenvelden......
sommige dorpen staan in de zomer met toegenagelde deuren en ramen. In het late najaar komen de ploeteraars daar terug...'.

Sorry dat sjreeve neet de gezette, meh pater Jacobs, de aalmoezenier van de arbeid in 1950, uuver dn tied rond 1900.

0p 22 april 1898 sjreef de gezet uuver Bronssem:
'0nze bevolking is a.h.w. uitgedund, door de velen die dit jaar naar Pruissen zijn vertrokken: men zegt van 300 personen..
De beide scholen zijn tot ongeveer de helft der schoolgaande kinderen verminderd. Zeker misgunt men de ouders niet dat zij een goed bestaan hebben en hun kinderen daartoe laten bijdragen, maar wat moet er van die jeugdige tobbers terecht komen? Wie hun slavenwerk kent en weet hoe ruw het daarbij -ook zedelijk- kan toegaan, kan zich geen illusies maken ...'.

en oet Sjtein
'Nauwelijks waren de werkzaamheden aan de tichelbakkerijen in Pruissen ten einde, of het rooien der bieten.... begon weer en werd een goed deel van onze arbeidskrachten over de grenzen....
zodat thans ten tweeden male in de loop van het jaar onze bevolking tijdelijk met 300 is verminderd…. Omstreeks 15 November zijn allen weer aan den huiselijken haard weergekeerd'.

Vuur òs woar dat terrein, dat veld dé plaats om sjoeemesj vleegesj op te loate. Diej koch me doew neet, diej magkde vr zelf. Et woar natuurlek zaak sjoeen, dun letjes te höbbe. Et gekleurd pepier kochte vr vuur e paar cent biej Moas en de vleegertow oach. 
Felix van Gieraeds
De letjes magkde Felix van Gieraeds in hun tummerfebriek. Felix woar van mien klas en vr woare dèk biejein. Ich woar neet zoee hendig es hae, dus dat zelf maake, wad'ch sjuus zag, woar uuverdrieeve:
háé magkde de vleeger en ich moch 'm helpe biej et plekke van et pepier. Et woar e secuur werkske,  want 'r moos good  oetgebalanseerd zin, angesj kiepde hae om. En oach de sjtart moos sjuus zjwoar genog zin. En dan ging et et veld op, renne tot 'r hoeeg sjting. Oere lang zoote vr dan te kieke noa vleeger en tow, sjikde breefkes noa boave.
Vraem, me zuut et neet miee zoeedèk. Sjuus wie de anger sjpiele diej vr dooge: vuur e paar cent kòs me waeke lang mìt huuve bezig zin, wiej in Frangkriek de groeete luuj mit 'boele'. Marbele, diej dieke van glaas, woare get bezongesj, aoch om hun sjoeen feguure drin.

Achter de tummerfebriek woar un poart en doa achter de howtopsjaagplaatse. Doa, in ein van de heukskes, woert tenieel gesjpieeld, geweun gefantazeerd, zonger ingesjtedeerde tekste. Geweun wat ieemes inveel.
Teng van Sjmeets oet Genuunef woar ozze faveriet. Dae kòs et es geine angere. Dat haw 'r van ziene nonk in Mestreech, dae op fieeskes optrow. Et blood kruup woe et neet goan kint.
Wat höbbe vr doa gelache en geklatsjt went 'r weer un wiets vertelde.

Vrow Gieraeds mit heur groeet gezin in 1924
(d'r  komme d'r nog 3 bie)
Biej Gieraeds woar nog miee vuur òs te 'lieere':
Vrow Gieraeds bagkde zelf vuur heur groeet gezin, ze haw enne bakoave en howt haw ze genog: in de febriek veel gans get aaf. En vuur zoeene trop kinger woar veul nuuedeg. Ich zoog gans get rieje vlaa mit kirmesse oet de gloejende oave gehoald waere. Meh, ich sjnabde mèr neet, wiej ze wis wanniee ze gaar woare.
Zelf sjlachte dooge veul luuj. Tot noa de letste oarlog heele veul luuj nog e verke. Dat woert vet gemast: gein reskes aete ginge doa verlaore. Dek koome zoeen luuj oet gezinne diej heim e klein boerderieke drop noa heele en woe pap ( en de jonge) nog irges wirkde.
Biej Gieraeds woert van lied tot tied oach et verke gesjlach. Dat gebuurde doer enne sjlechter, ich mein dat Louis van den Haasj (Harst) dat doog. Dat mooste vr natuurlek mitmaake.
ut gesjlagde verke op de ledder
Vraem dat et sjrieewe van et deer, went et van et hok noa de sjlachbangk gebrach (baeter getrokke) woert, òs nieks doog, dat hoert ter biej. Trowwes hinne sjlachte mit de biel en kenien sjlachte gebuurde nog veul in daen tied.
En dat keeke vr rösteg aan: et woare deere en woare dr om doer de luuj gaete te waere. En dus woert de hin of dn haan geköpt. En dus oot me mit Kaesjmes kenien.
Zoee keeke vr oach good toe, wiej Louis Haasj mit et groeete mets et verke de sjtrot door sjnij, wiej hae de pan sjnabde om et blood op te vange vuur de bloodwoeesj. 
òzze voetbal
Dan koome vier in aktie: heijt waater sjlaepe, want de hoare mooste draaf, Alles woert good bekieeke: et oape sjnieje en hakke, de derm en vuural de pisbloas, want diej mochte vier höbbe es òzze voetbal.
Et woar vuur os de ieesjte anatomiesje les!

Geen opmerkingen:

Een reactie posten